Русский, English

Հայտարարություն ԱՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության կողմից

​Ադրբեջանը ոչնչացնում է Փառուխի ու Քարագլխի հայկական մշակութային ժառանգությունը և դիմում բացահայտ զեղծարարությունների։

​2022 թվականի մարտի 24-ին ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով թշնամու բռնազավթման տակ է անցել Արցախի Հանրապետության Ասկերանի շրջանի Փառուխ գյուղի շրջակայքը և Քարագլուխ նախկին բնակավայրն ու համանուն բարձունքի մի մասը, և ադրբեջանական զինված ուժերը միանգամից անցել են բռնազավթված այդ տարածքում հայկական պատմամշակութային ժառանգության ոչնչացման հայտնի ձեռագրին:

​Բացի ռազմավարական նշանակությունից, տարածքը կարևորվում է նաև իր պատմամշակութային ու բնապատմական միջավայրով: Համաձայն պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցուցակի, վերոնշյալ տարածքներում պաշտոնապես գրանցված են շուրջ 20 հուշարձաններ, այդ թվում՝ 2 եկեղեցի (ներառյալ՝ «Սուրբ Աստվածածին» եկեղեցին, 13-րդ դար, լուսանկարը կցվում է), հանրահայտ Շիկաքար–Քարագլուխ ամրոցը, հնագիտական արժեք ունեցող մշակույթի հուշարձաններ, գերեզմանոցներ, խաչքարեր, տապանաքարեր: Այստեղ է գտնվում նաև Շիկաքարի քարանձավը, որտեղ 2011թ. հետազոտություն է կատարել Ազոխի միջազգային հնագիտական արշավախումբը:​Սակայն հարկ է շեշտել, որ տարածքը բավարար ուսումնասիրված չէ, ինչի օգտին խոսում են նաև 2021 թվականի դեկտեմբերին տարածքում իրականացված հետազոտությունները, որոնց արդյունքում հայտնաբերվել են ևս երեք տասնյակ հուշարձաններ:

​Ունենալով Ադրբեջանի հայատյաց քաղաքականության դառը փորձը, երբ այդ երկիրը ամենաբարձր մակարդակով կազմակերպում և խրախուսում է մշակութային վանդալիզմը Արցախի բռնազավթված տարածքներում՝ վստահաբար հայտարարում ենք, որ Փառուխի ու Քարագլխի պատմամշակութային ժառանգությունը նույնպես վտանգված է ադրբեջանական բռնազավթման ներքո:

​Մեր մտահոգությունները առարկայանում են, ս.թ. մարտի 30-ին ադրբեջանական AZTV լրատվամիջոցի տարածած տեսանյութով, որտեղ ադրբեջանցիները ներկայացնում են հողից հանված մարդկային մնացորդներ: Ադրբեջանական քարոզչամեքենան, դիմելով կեղծ ու ստոր մեթոդի, սույն փաստը ներկայացնում է իբր թե Իվանյան (ադրբեջանական կիրառմամբ՝ Խոջալլու) բնակավայրի ադրբեջանցիների զանգվածային թաղում՝ 1992թ. ռազմական գործողությունների հետևանքով: Այնինչ իրականությունն այլ է, մասնավորապես՝

1. Թեև ադրբեջանական կողմը վաղուց դիմում է զեղծարարության և հայկական կողմին մեղադրում Իվանյան գյուղում ադրբեջանցիների զանգվածային սպանության մեջ, սակայն բազմաթիվ անառարկելի ապացույցներ կան, որ Արցախի զինված ուժերը ռազմական գործողություններից առաջ ու ընթացքում հումանիտար միջանցք են տրամադրել քաղաքացիական բնակչությանը և այդ կոտորածը տեղի է ունեցել հենց ադրբեջանական ընդդիմության զինյալների կողմից՝ իրենց վերահսկողության տակ գտնվող Ակնայի (ադրբեջանական կիրառմամբ՝ Աղդամի) մատույցներում: Նրանք նպատակ ունեին այդ կոտորածն Ադրբեջանում օգտագործել որպես իշխանափոխության հիմք, որի մասին խոստովանել է նաև Ադրբեջանի այդ ժամանակվա նախագահ Այազ Մութալիբովը: Ավելի մանրամասն ապացույցները՝ հետևյալ հղմամբ՝

https://xocali.net/

2. Ելնելով մեր ունեցած բավարար տեսագրական, աշխարհագրական ու մշակութաբանական տվյալների վերլուծությունից՝ միանշանակ է, որ նշված կադրերը Փառուխի «Կալեն խութ» կոչվող, 9-12րդ դարերով թվագրվող հայկական գերեզմանոցից են (քարտեզը կցվում է): Հետևաբար, ներկայացվող ոսկորները հայկական հին գերեզմանոցի աճյունների ոսկորներն են:

ա) Տեղանքը ճանաչող փորձագետներն ու Փառուխի բնակիչները հստակորեն արձանագրում են, որ տեսանյութը «Կալեն խութ» գերեզմանոցում է նկարահանված:

բ) Մշակութաբանների ու հնագետների առաջին հայացքն անգամ բավարար է արձանագրելու, որ տեսանյութում ներկայացվող մարդկային գանգերը հայերին բնորոշ արմենոիդ մարդաբանական տիպի բրախոկեֆալ (կլորագլուխ) կառուցվածք ունեն, այնինչ Ադրբեջանի բնակչությունն ունի կասպիական մարդաբանական տիպի գանգի դոլիխոկեֆալ (երկարագլուխ) կառուցվածք (լուսանկարները կցվում են):

գ) Ներկայացվող բոլոր ոսկորները ողորկ են, ինչը հնագիտական առումով նշանակում է, որ դրանք չեն կարող 30 տարվա հնության լինել, այլ՝ դարերի, իսկ ադրբեջանական բնակչության քոչվոր նախնիները Արցախի այս հատվածներ ներխուժել են միայն 18-19-րդ դարերում:

3. Ավելին, ադրբեջանական քարոզչամեքենան այնքան անհիմն ու կեղծ փաստարկ է կիրառում, որ կարելի է նաև արձանագրել, որ Իվանյան (ադրբեջանական կիրառմամբ՝ Խոջալլու) գյուղը Փառուխից գտնվում է առնվազն 17 կիլոմետր հեռավորության վրա (քարտեզը կցվում է), և հասկանալի է, որ Իվանյանում տեղի ունեցած ռազմական գործողությունները չէին կարող Փառուխի հետ որևէ առնչություն ունենալ:

Նշյալ փաստերն այնքան խոսուն են, որ մեզ մնում է հերթական անգամ արձանագրել ոչ միայն հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացման ևս մեկ դրվագ, այլև՝ ադրբեջանական կողմի հայատյաց զեղծարարությունը և փորձը խաբելու սեփական ժողովրդին ու միջազգային հանրությանը:

Ուստի, հաշվի առնելով նախընթաց տասնամյակներում Ադրբեջանի կողմից համակարգային ու դիտավորյալ կերպով իրականացված հանցագործությունները հայկական ու համաքրիստոնեական հարուստ մշակութային ժառանգության դեմ, որոնք նոր թափ են առել 2020թ. ագրեսիայից սկսած և արձանագրվել բազմաթիվ միջազգային կազմակերպությունների կողմից, այդ թվում՝ Եվրոպական խորհրդարանի կողմից 2022թ. մարտի 9-ի բանաձևով՝ կոչ ենք անում միջազգային հանրությանը, մշակութապահպան ու իրավապաշտպան կազմակերպություններին անտարբերություն չցուցաբերել ու զսպման միջոցներ ձեռնարկել Ադրբեջանի վարած մշակութային էթնոցիդի դեմ: Ցավում ենք, որ առ այսօր ՅՈՒՆԵՍԿՕն, հակառակ իր պարտավորություններին ու կոչմանը, այդպես էլ փաստահավաք առաքելություն չի ուղարկել Արցախի բռնազավթված տարածքներ և որևէ նշանակալի ջանք չի գործադրում կանխելու նորանոր հանցագործությունների իրագործումը Ադրբեջանի կողմից:

Заявление Министерства образования, науки, культуры и спорта Республики АрцахАзербайджан уничтожает армянское культурное наследие Паруха и Караглуха и прибегает к откровенным фальсификациям

24 марта 2022 года в результате азербайджанской агрессии противником были оккупированы окрестности села Парух, бывший населенный пункт Караглух и часть одноименной высоты в Аскеранском районе Республики Арцах. Вооруженные силы Азербайджана сразу же применили свой печально известный механизм уничтожения армянского историко-культурного наследия на этой оккупированной территории.

Этот район имеет важное значение как со стратегической точки зрения, так и по причине его уникальной историко-культурной и историко-природной среды. Согласно государственному списку недвижимых памятников истории и культуры, на вышеперечисленных территориях официально зарегистрировано около 20 памятников, в том числе 2 церкви (включая церковь Святой Богоматери, 13 век, фото прилагается), знаменитая крепость Шикакар-Караглух, памятники культуры, имеющие археологические значение, кладбища, хачкары, надгробия. Здесь же находится Шикакарская пещера, где Международная археологическая экспедиция Азоха проводила исследования в 2011 г.

Однако следует подчеркнуть, что данная местность еще недостаточно изучена, что подтверждается также исследованиями, проведенными там в декабре 2021 года, в результате которых были обнаружены еще около тридцати памятников.

Учитывая горький опыт армяноненавистнической политики Азербайджана, следуя которой эта страна на самом высоком уровне организует и поощряет культурный вандализм на оккупированных территориях Арцаха, мы с уверенностью заявляем, что в условиях азербайджанской оккупации историко-культурное наследие Паруха и Караглуха также находится под угрозой.

Наши опасения становятся более предметными после просмотра видео-материала, опубликованного азербайджанским СМИ AZTV 30 марта 2022 г., где азербайджанцы демонстрируют человеческие останки, обнаруженные под землей. Азербайджанская пропагандистская машина, прибегая к лживым и коварным методам, представляет данный факт как массовое захоронение азербайджанцев из села Иванян (в азербайджанской версии – Ходжалу), в результате боевых действий 1992 года. Однако реальность совершенно иная:

1. Хотя азербайджанская сторона давно прибегает к фальсификациям и обвиняет армянскую сторону в массовом убийстве азербайджанцев в селе Иванян, имеются многочисленные неопровержимые доказательства того, что Вооруженные силы Арцаха до и во время боевых действий предоставили гражданскому населению гуманитарный коридор. Эта резня была совершена боевиками от азербайджанской оппозиции в окрестностях Акны (в азербайджанской версии – Агдам), находящейся под их контролем. Они намеревались использовать эту резню с целью смены власти в Азербайджане, в чем признался даже тогдашний президент Азербайджана Аяз Муталибов. Более подробные доказательства можно найти здесь:

https://xocali.net/

2.​На основании анализа имеющихся у нас фактологических, географических и культурологических данных становится ясно, что вышеупомянутые кадры были сняты на армянском кладбище под названием «Кален Хут» села Паруха, которое датируется IX-XII вв. (карта прилагается). Следовательно, представленные кости являются скелетированными останками из старого армянского кладбища.

а) Эксперты, знакомые с местностью, и жители Паруха утверждают, что видео снято на кладбище «Кален Хут».

б) Одного взгляда культурологов и археологов достаточно, чтобы зафиксировать, что представленные на видео человеческие черепа имеют брахикефальное (круглоголовое) строение арменоидного антропологического типа, типичного для армян, в то время как население Азербайджана имеет долихоцефальное (длинноголовое) строение каспийского антропологического типа черепа (фото прилагаются).

в) Все показанные кости имеют гладкую поверхность, что в археологическом понимании означает, что они имеют не 30-летнюю, а вековую давность. А кочевые предки азербайджанского населения вторглись в эти части Арцаха лишь в 18-19 веках.

3. Более того, азербайджанская пропагандистская машина использует такие безосновательные и лживые аргументы, что можно также утверждать, что село Иванян (в азербайджанской версии – Ходжалу) находится как минимум в 17 километрах от Паруха (карта прилагается) и очевидно, что военные действия в поселке Иванян не могли иметь какого-либо отношения к Паруху.

Приведенные факты настолько красноречивы, что нам остается вновь констатировать не только очередной эпизод уничтожения армянского культурного наследия, но и очередной подлог азербайджанской стороны и попытку обмануть собственный народ и мировую общественность.

Таким образом, принимая во внимание систематические и преднамеренные преступления, совершенные Азербайджаном против богатого армянского и общехристианского культурного наследия в течение последних десятилетий, которые приобрели новый размах после военной агрессии 2020 года и зарегистрированные многими международными организациями, в том числе резолюцией Европейского парламента от 9 марта 2022 года, МЫ ПРИЗЫВАЕМ международное сообщество, правозащитные организации и организации по защите культурного наследия не проявлять равнодушия и принять меры по сдерживанию этнокультурного геноцида, проводимого Азербайджаном. Сожалеем, что до сих пор ЮНЕСКО, несмотря на свои обязательства и призвание, так и не направила миссию по установлению фактов на оккупированные территории Арцаха и не предприняла значительных усилий для предотвращения новых преступлений со стороны Азербайджана.

Statement of the Ministry of Education, Science, Culture and Sports of the Republic of ArtsakhAzerbaijan destroys the Armenian cultural heritage in Parukh and Karaglukh and resorts to open falsifications​․

On March 24, 2022, as a result of Azerbaijani aggression, the area around the village of Parukh in the Askeran region of the Artsakh Republic, the former settlement of Karaglukh and a part of homonymous height, were occupied by the enemy and the Azerbaijani Armed Forces immediately proceeded to the well-known script of the destruction of the Armenian historical and cultural heritage in the occupied territory.

​Apart from its strategic importance, the area is also important for its unique historical-cultural and historical-natural environment. According to the state list of immovable monuments of culture and history, about 20 monuments are officially registered in the above-mentioned territories, including 2 churches (one of them is “Holy Mother of God” church of 13th century, photo attached), the famous Shikakar-Karaglukh fortress, cultural monuments of archeological value, cemeteries, khachkars, tombstones. The Shikakar cave is also located in here, where a research was conducted by the Azokh international archaeological expedition in 2011.​

However, it should be emphasized that the area has not yet been sufficiently studied, which is also confirmed by the research conducted in the area in December 2021, as a result of which thirty more monuments were discovered.​

Considering the bitter experience of Azerbaijan’s anti-Armenian hatred policy, when that country organizes and encourages cultural vandalism in the occupied territories of Artsakh at the highest level, we confidently declare that the historical and cultural heritage of Parukh and Karaglukh is also endangered under the Azerbaijani occupation.

​Our concerns become more substansive after watching the video released by the Azerbaijani media outlet AZTV on March 30, 2022, which demonstrates human remains exhumed by Azerbaijanis. The Azerbaijani propaganda machine, resorting to a deceitful and insidious method, presents this fact as if a mass burial of Azerbaijanis in the village of Ivanyan (Azerbaijani Khojaly), as a result of hostilities of 1992. However, the reality is completely different. In particular:

1. Although the Azerbaijani side has long resorted to falsification, accusing the Armenian side of the massacre of Azerbaijanis in the village of Ivanyan, there is irrefutable evidence that the Artsakh Armed Forces provided a humanitarian corridor to the civilian population before and during the hostilities, and this massacre took place by the militants of the Azerbaijani opposition in the outskirts of Akna (Azerbaijani Aghdam) which is under their control. They intended to use the massacre in Azerbaijan as a basis for coup d’état, which was acknowledged even by the then President Ayaz Mutalibov. More detailed evidence can be found at the following link:

https://xocali.net/

2. Based on the analysis of sufficient factual, geographical, and cultural data we have, it become clear that the above-mentioned footage is filmed at the Armenian cemetery of Parukh called “Kalen Khut”, which dates back to the 9th-12th centuries (map attached). Therefore, the bones presented are the sceletal remains from an old Armenian cemetery.

A) Experts familiar with the are and the residents of Parukh claim that the video was shot at the “Kalen Khut” cemetery.

B ) One glance of culturologists and archaeologists is enough to fix that the human skulls presented in the video have an brachycephalic (round-headed) structure of armenoid anthropological type typical of Armenians, while the population of Azerbaijan have dolichocephalic (long-headed) structure of Caspian anthropological type skull (photos attached).

C) All the presented bones have smooth surface, which in an archeological sense means that they are not 30 years old, but centuries old, while the nomadic ancestors of the Azerbaijani population invaded these parts of Artsakh only in the 18-19 centuries.

3. Moreover, the Azerbaijani propaganda machine uses such an unfounded and false argument that it can also be sargued that the village of Ivanyan (Azerbaijani: Khojaly) is at least 17 kilometers away from Parukh (map attached). It is clear that the hostilities in Ivanyan could not have anything to do with Parukh.

The above-mentioned facts are so eloquent that we have to record once again not only another episode of the destruction of the Armenian cultural heritage on the Azerbaijani part, but also the anti-Armenian falsification and attempt to deceive its own people and the international community.Therefore, taking into account the systematic and deliberate crimes committed by Azerbaijan against the rich Armenian and Christian cultural heritage in the previous decades, which gained new momentum since 2020 hostilities and have been registered by many international organizations, including the resolution adopted by the European Parliament on March 9, 2022, we call on the international community, human rights organizations and organizations for the protection of cultural heritage not to show indifference and to take measures against the cultural ethnocide committed by Azerbaijan. We regret that to date UNESCO, despite its commitments and mission, has not sent a fact-finding mission to the occupied territories of Artsakh, and does not exert significant efforts to prevent the commission of new crimes by Azerbaijan.